Gelenekselden Günümüze Tiyatro ve Karagöz'ün Gelişimi

Karagöz oyunu aslında bir gölge oyunudur. Rivayetlere göre Karagöz ve Hacivat, Orhan Gazi döneminde Bursa’da bir camii inşaatında çalışan kişilerdir. Camii inşaatı ikisinin eğlenceleri ve insanları eğlendirmeleri sevmelerinden kaynaklı olarak aksamış ve Orhan Gazi tarafından idamları uygun görülmüştür. Bu gösteri sanatının temelleri uzak doğuya dayanmaktadır. Uzak doğudan, Balkanlara kadar süregelen bu kültür ile Türkler ilk olarak, Özgür Atkın’ın anlatımlarına göre Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferinde karşılaşmışlardır. Rivayet odur ki Sultan Selim, Mısır’da bu oyunu görür ve oynatıcısı olan Şeyh Küşteri’yi yanına alarak İstanbul’a gelir. Şeyh Küşteri, İstanbul’dan sonra Bursa’ya geçmiştir ve burada çarıkları ile Karagöz ve Hacivat oyununu, ölümlerinden seneler sonra tekrar onlara hayat vererek yaşatmıştır. Osmanlı’da Karagöz oyunlarının gelişmesi bu şekilde oluşmuştur.

Karagöz Oyunu Nedir?

Karagöz, şeffaflaştırılmış deriden yapılan tasvirlerin, arkadan verilen ışıkla beyaz perde üzerine yansıtılması temeline dayanan, değnekler yardımı ile oynatılan, söze dayalı Türklere özgü gösteri türüdür. Bu oyunu oynatan kişiye Hayali ya da Hayalbaz denmektedir. Karagöz oyunu Osmanlı’nın kozmopolit yapısını da içerisinde entegre olarak bulabileceğimiz bir gölge oyunudur. Oyun esnasında birçok karakter kullanılmaktadır bunlara örnek olarak: Zenne, Laz, Bebe Ruhi, Kürt, Kastamonulu, Rum, Arap gibi birçok betimsel karakter vardır. Her karakter sahneye girerken kendilerine ait olan şarkıları ile beraber sahneye girmektedir.

Karagöz oyunu dört bölüme ayrılır. Bunlar: Mukaddime, Muhavere, Fasıl ve Bitiş olarak adlandırılır. Hayali oyunu oynarken ona yardım eden kişiler de vardır. Şarkıları, türküleri okuyanlara “yardak”, tef çalan yardımcıya da “dayrezen” denir. Günümüzde Karagöz sanatçısına yardım edenlerin tamamına “yardak “denilmektedir.

Karagöz oyunu insanları eğlendirmek üzerine kuruludur. Bunu yaparken eleştiriyi de kullanır. İnsanlar iki tezat karakterin (Karagöz-Hacivat) konuşmalarından ve tartışmalarından keyif alırlar. Oyunda bulunan diğer karakterlerinde sahneye çıkması ile beraber hikâye daha eğlenceli bir hâl alır.

Karagöz Oyunun Osmanlı’nın Son Dönemindeki Durumu

Tanzimat ile beraber gelen batı tiyatrosu, Geleneksel Türk Tiyatrosunu ve Karagöz oyununu da çok etkilemiştir, ilgi ve alakanın azalması ardından da I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi ile beraber oyun ve Hayaliler perdelerden yavaş yavaş çekilmiştir. Cumhuriyet zamanında Halk Evlerinde (1932-1952) bu sanatı canlandırma çalışmaları yürütülmüş fakat Halk Evlerinin kapatılması ile son bulmuştur. 1970 yılına kadar ise bireysel çabalar ile ayakta durmaya çalışan Karagöz sanatı Kültür Bakanlığının destekleri ile tekrar canlandırılmaya başlanmıştır.



Karagöz oyunu hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz aşağıdaki linke tıklayarak Özgür Atkın ile yaptığımız etkinliğimi izleyebilirsiniz.
https://www.youtube.com/watch?v=L01tWxOi0g8&t=1s

Yazar: Eren Çıtak

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Ran: Samuray Kültürü ve Zen Budizm Bakışından

Resim
  ÖZET ve AMAÇ  Ran filmi, çoğul Kral Lear uyarlaması olarak bilinir ve bunun üzerinden değerlendirilir. Bu çalışmadaki amacım: Japonya'nın orta çağ dönemi itibariyle bir savaş lordunun dünyasından, Budizm etkisindeki samuray kültüründen ve ülkenin tarihsel sürecinden esere farklı bir pencereden bakış açmaktır. Akira KUROSAWA  Akiro Kurusawa (1910-1998) geçtiğimiz yüz yılın büyük yönetmenlerinden biridir. Çalışmalarında yöneldiği alan insan üzerinden insanlığın yaşamdaki yolculuğu ve değer çatışmalarının biçimlediği insan ve olaylar karşısındaki dönüşümü olarak özetlenebilir. Kurosawa'nın çocukluğunun geçtiği dönem Japonya'nın kültürel anlamda değişime uğradığı, geleneksel olanla batılı olanın yüzleştiği bir döneme tekabül eder. Kurosawa geleneksel ölçülerde bir yandan Ken Do (Kılıç) eğitimi alırken bir yandan da okulunda özellikle resim öğretmenin etkisi altında batı sanatıyla tanışıyordu. Kurosawa'nın¹ resim çalışmalarında özellikle Fovizm etkisi gör...
Devamı >>

Kuklaların Dünyasına Yolculuk

Resim
Dünya üzerindeki pek çok medeniyette kuklanın varlığı görülmektedir. Yazının var olmadığı zamanlarda, eski insanların yaptıkları kuklaları çeşitli törenlerde kullandıkları sanılmaktadır. Antik Mısır, Antik Yunanistan, Roma İmparatorluğu ve çeşitli Uzakdoğu medeniyetlerinde de kuklanın izine rastlanır. Orta Asya ve Anadolu’da varlığını sürdürmüş olan Türk medeniyetlerinde de kuklanın varlığından söz edilir. Peki, nedir bu kukla? Kukla aslında bir oyuncaktır. Hareketsiz durduğu sürece de oyuncak olarak kalmayı sürdürür. Kuklanın asıl var olmasını sağlayan kişi kuklacıdır. Bir hikâye içerisinde o oyuncağa can verir kuklacı. Bu sayede de o oyuncak kuklaya dönüşür.  Kuklaların da pek çok çeşidi vardır. Üretildikleri malzemeye göre ayırabileceğimiz gibi oynatılış biçimine göre de ayırırız kuklaları. El kuklaları, parmak kuklaları, ipli kuklalar, canlı (kostüme) kuklalar ve gölge (tasvir) oyunları oynatılış biçimine göre ayrılan kukla türlerindendir. “Herkes kukla yapabilir, her şeyden ku...
Devamı >>

Hollywood’un ve Yeşilçam’ın Küçük Çarkları: B Film ve Avantür Film Üzerine

Resim
Nedir Bu B Film? Hollywood sinemasının en önemli çarklarından biri olan B filmler 1930 ve 1960 yılları arasında varlığını sürdüren stüdyo sisteminin bir gerekliliği olarak ortaya çıkmıştır. Seyircinin sinemaya gitmesini sağlayan ve stüdyoların asıl para kaynağı olan; büyük bütçeli ve yıldız oyuncuları bünyesinde barındıran A filmlerin üretiminin uzun süreler alması, sinema salonlarının da aynı sürede boş kalmasına sebep oluyordu. Bu uzun süreli araları doldurmak için de stüdyolar daha hızlı ve ucuza üretilen bu B filmleri yarattılar. İki film birden uygulamasının sürdürülmesi için de sıkça kullanılmışlardır. Süre olarak A filmlerden daha kısaydı bu filmler. En fazla yetmiş beş veya seksen dakikayı buluyordu uzunlukları. Hem dönemin büyük şirketleri hem de sadece B film üretmekle uğraşan şirketler kurulmuştur bu süre zarfında. Kâr olarak da çok bereketli değildi B filmler. Evet, zarar riskleri düşüktü fakat büyük stüdyolar pek de iç açıcı bakmıyorlardı B filmlere. Bir süre sonra bu kü...
Devamı >>